czwartek

O początkach SciFi i ustroju idealnym, czyli UTOPIA

 




Utopia, a raczej Książeczka zaiste złota i niemniej pożyteczna jak przyjemna o najlepszym ustroju państwa i nieznanej dotąd wyspie Utopii, to tytuł, którego nie trzeba przedstawiać żadnemu angliście, czy znawcy literatury Sci-Fi. Ta niegruba książka to najpopularniejsze dzieło Thomasa More'a, angielskiego duchownego, polityka oraz filozofa żyjącego w piętnasto i szesnastowiecznym Londynie. 

Pierwszy raz z pozycją tą spotkałam się w czasach gimnazjum, gdy zafascynowana byłam terminami takimi jak utopia, dystopia i antyutopia i szperałam w wikipedii szukając historii tychże gatunków. Moje kolejne z nią miało miejsce już na studiach, na pierwszym roku historii literatury brytyjskiej. Następnie miałam z nia do czynienia rok później, gdy uczęszczaliśmy na moduł "literatura science fiction" i tam badaliśmy pierwsze dzieła tego gatunku. Po raz czwarty, tym razem w języku polskim, sięgnęłam po nią w styczniu tego roku.

Thomas More to jedna z ciekawszych postaci historycznych, o których miałam okazję się uczyć, i których omawiany życiorys pamiętam do dziś. Był to polityk, duchowny, chrześcijanin, ojciec, mąż, sędzia, podróżnik oraz filozof. W jego czasach spokojnie można było go nazwać człowieka godnego renesansu, gdyż jak sami widzicie - fakultetów miał wiele. Bywał na dworze królewskim oraz w posiadłościach europejskich myślicieli. Żywot jego zakończył się poprzez ścięcie z rozkazu króla Henryka VIII (tak, tego od sześciu żon), oskarżony bowiem został o zdradę. (w wersji mniej oficjalnej: nie popierał rozwodu króla)

Dlaczego Utopia to według mnie jedna z ważniejszych pozycji w historii literatury?

  • utwór ten przyczynił się do wyłonienia się gatunku science-fiction, jest to jedno z dzieł, które są uznawane za jego "prototyp"
  • to książka, od której tytułu powstało pojęcie "utopia", a następnie "antyutopia" i "dystopia", czyli jedne z najchętniej czytanych oraz obieranych przez autorów nurtów literackich
  • poszerza ona perspektywę przedstawiając stanowisko XVI-wiecznych renesansowych myślicieli - nie brakuje w niej krytyki angielskiej monarchii czy sytuacji polityczno-gospodarczej w Europie.
  • książkę tą interpretować można by również w ramach literatury podróżniczej - posiada cechy reportażu
  • autor przedstawia nam gotowe rozwiązania i propozycje jak naprawić zepsucie panujące na świecie


Utopia podzielona jest na 2 księgi, pierwsza to wprowadzenie, w którym poznajemy postać Rafała Hytlodeusza, podróżnika i filozofa, który podczas jednego ze spotkań ze swoimi przyjaciółmi (również myśliciele) wspomina swój pobyt na odkrytej przez niego wyspie Utopia. Druga część książki to reportaż na temat geografii, zwyczajów, polityki, gospodarki moralności i życia mieszkańców tejże wyspy. 

Hytlodeusz przedstawia system, który według niego jest ustrojem państwa idealnego (stąd też teraz w językach współczesnych utopijny oznacza idealny, lecz niemożliwy do osiągnięcia). Wiele z aspektów tego ustroju opiera się na prawie Bożym (w książce znajdują się liczne odniesienia do wartości chrześcijańskich), ale i nie brakuje tu idei, które dla człowieka współczesnego wydawać by się mogły wysoce kontrowersyjne, gdyż część z nich można by spokojnie podpiąć pod Manifest Komunistyczny czy Tezy Kwietniowe, analizując pomysły takie jak brak własności prywatnej czy obligatoryjna praca na rzecz wspólnoty. 


W Utopii Hytlodeusz prezentuje nam reportaż na temat moralności, codziennego i "odświętnego" życia Utopian, ukazując ich jako lud nad wyraz zorganizowany, uporządkowany, w którym każdy zna swój cel i misję i spędza swoje życie je realizując. Utopianie pracują, rozwijają się, jak i mają czas na rekreację, w ich życiu nie brakuje harmonii. 


Przecież głównym celem całego ustroju społecznego Utopii obok zaspokojenia koniecznych potrzeb ogólnych jest zapewnienie wszystkim obywatelom jak największej ilości czasu, aby, oderwawszy się od trosk materialnych, mogli swobodnie poświęcać się kulturze duchowej. W tym bowiem upatrują życie szczęśliwe.

W dziele tym nie brakuje również wątków humorystycznych, które tutaj ukryte są w postaci gratki dla miłośników etymologii, znajdują się one przede wszystkim w nazwach własnych :-) Osobiście jednak mi najbardziej spodobał się sposób Utopian na obchodzenie się ze złotem, które zamiast symbolem bogactwa, tam było symbolem nędzy. Ze złota bowiem wykonywano przedmioty takie jak nocniki, lub grube naszyjniki, którymi oznaczano niewolników. Bardzo podoba mi się cenna prawidłowość, którą autor tutaj zauważa:

Tymczasem złoto i srebro, z których bije się monety, mają dla nich tylko taką wartość, jaką im dała natura; każdy zaś widzi, że, jeśli chodzi o użyteczność, jedno i drugie ustępuje wobec żelaza; bez żelaza bowiem ludzie nie mogą obejść się, tak samo jak bez ognia i wody, podczas gdy złoto i srebro z natury swej nie posiadają żadnych takich właściwosci, iżbyśmy w codziennym życiu brak tych kruszców musieli odczuwać jako poważna niedogodność. Jedynie głupota ludzka nadała im tak wysoką wartość z powodu ich rzadkości. Nawet natura, ta najlepsza matka, ukryła je głęboko w swym łonie jako marne i nieprzydatne, natomiast udostępniła nam to, co najpożyteczniejsze, a więc powietrze, wodę i glebę. 

Pamiętajmy jednak, że według słownika języka polskiego, jedno ze znaczeń słowa utopia to: «zamiar niemożliwy do urzeczywistnienia», z czego bardzo dobrze Thomas More zdawał sobie sprawę. Jako główną przeszkodę stojącą na drodze do utworzenia społeczeństwa idealnego More uznaje ludzką pychę. Pycha, jako jeden z największych wrogów ludzkości, to według autora również główny powód, przez który ludzkość na samym wstępie odrzuciła nauki głoszone przez Zbawiciela. Warto się przy tym fragmencie zatrzymać i zastanowić.

Lecz jeden tylko jakby potwór sprzeciwił się tej przemianie: pycha, która od zarania dziejów była matką wszystkich nieszczęść. Ona ocenia swe szczęście nie według własnych korzyści, lecz na podstawie cudzego niepowodzenia. Człowiek pyszny nie chciałby nawet być Bogiem, jeśliby nie widział dokoła siebie żadnych biednych, z którymi mógłby obchodzić się jak z niewolnikami i urągać im; byłby rad, jeśliby jego szczęście przyćmiewało swym blaskiem ich nędzę, jeśliby popisując się swym bogactwem mógł dręczyć i rozżalać tych biedaków z powodu ich ubóstwa. Pycha jest piekielnym wężem, który niejako wślizguje się do serc śmiertelników, wstrzymując ich i odciągając od drogi wiodącej do lepszego życia. Wąż ten tak bardzo opętał ludzi, że niełatwo mogą pozbyć się go.


Podsumowując, Utopia to tytuł przełomowy łączący w sobie elementy krytyki społecznej, reportażu oraz podwaliny pierwszych powieści science fiction, które potem dały początek utworom takim jak Nova Atlantis, Oceana, czy Podróże Guliwera. Czyta się ją bardzo szybko, tekst nie jest napisany trudnym i rozwlekłym językiem. Jeśli nie zgadzamy się ze stanowiskiem autora, warto po ten tytuł sięgnąć chociażby ze względu na to, że jest ona literacką ciekawostką, która stała się inspiracją dla setek następnych dzieł na przestrzeni wieków. 

Warto również zastanowić się nad tym, czy ustrój państwa położonego na wyspie Utopia (gr. Nigdzie) prezentowany przez Rafała Hytlodeusza ( gr. Rafał Baju Baju) znalazłby swoje miejsce i zastosowanie w naszym świecie...? 





PS. Zapraszam was wszystkich na nowego bookstagrama, który jest obecnie w trakcie tworzenia. Zostawcie tam po sobie jakiś ślad , chętnie do Was zajrzę! www.instagram.com/helpbook_pl




39 comments:

  1. Ciekawa propozycja, ale chyba za ciążka dla mnie :) A na Insta już pędzę, też założyłam niedawno :D

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję, również się u Ciebie pojawiłam na ig :-)

      Usuń
  2. Pierwsze o niej słyszę, ale solidnie mnie zaciekawiłaś ;)
    Pozdrawiam!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Bardzo mnie to cieszy, że udało mi się kogoś zainteresować tą pozycją :)

      Usuń
  3. Publikacja mnie dotychczas znana jedynie z fragmentów. Odświeżyłem sobie dzięki Tobie kawał porządnej wiedzy, pozdrawiam serdecznie :-) .

    OdpowiedzUsuń
  4. Czasem lubię sięgać po tego typu książki, bo moim zdaniem warto je znać. Dlatego też zapisuję sobie tytuł i jak znajdę tą publikację to na pewno sięgnę.

    OdpowiedzUsuń
  5. W sumie to klasyka, którą warto znać, więc chętnie do niej zajrzę.

    OdpowiedzUsuń
  6. Na pewno nadrobię zaległości i przeczytam tę książkę.

    OdpowiedzUsuń
  7. Już się nie raz spotkałam, nawet tematem byłam mocno zainteresowana ale tak się złożyło, że nie miałam okazji sięgnąć po książkę. W sumie dobrze sobie o tej pozycji przypomnieć i w końcu ją przeczytać :).
    Niestety fakt społeczeństwo idealne zawsze będzie utopią.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Polecam, naprawdę warto. Zgadzam się z Tobą, jest to idea piękna, lecz niemożliwa do osiągnięcia.

      Usuń
  8. Chętnie przeczytam tą książkę bo bardzo mnie zainteresowałaś:) Uważam, że nie ma szans na stworzenie idealnego społeczeństwa ale to nie znaczy, że nie należy poszukiwać dobrych rozwiązań - również w przeszłości.
    Cieplutko pozdrawiam!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dokładnie, szukać i dążyć do dobra powinniśmy zawsze!

      Usuń
  9. To fascynujące, jak ten utwór funkcjonuje w kulturze i niemalże każdy zna go przez kulturową osmozę, ale niekoniecznie go czytał (mnie włączając - powinnam tę zaległość lekturową nadrobić).

    OdpowiedzUsuń
  10. Utopia była marzeniem wielu i nadal jest, tyle samo upragnionym, co nieosiągalnym. I chyba na zawsze pozostanie w sferze marzeń, ale jej idea przetrwa i kwitnąć będzie, ku pokrzepieniu serc. Bowiem zawsze znajdą się tacy, którzy nie raz zaślepią nas podobnie nieosiągalną w realu wizją, którą postanowią w niecny sposób wykorzystać. Mamy jednak w sobie takie miejsce, w którym taki idealny świat jest jak najbardziej realny. To nasze sacruum.
    Świetna i dogłębna recenzja, widać znajomość tematu. Pozdrowienia z cudownej krainy :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Bardzo dziękuję za ten pozytywny komentarz, podsumowałaś wszystko w bardzo inspirujący sposób :)

      Usuń
  11. Bardzo mnie zainteresowała ta książka, muszę koniecznie przeczytać. Nie wiem, czy ogarnę, ale jestem szalenie ciekawa!

    OdpowiedzUsuń
  12. "Utopia" Tomasza Manna jest mi znana - prywatnie bardzo lubię książki z cyklu utopii, antyutopii, dystopii etc
    Kiedyś sama zastanawiałam się czy jest możliwy taki utopijny świat i zdecydowanie wiem,że nie jest bo ludzie się od siebie bardzo różnią. Nawet w pozornie idealnej społeczności pojawiają się konflikty, walka o władzę, pieniądze etc

    Super, że wzięłaś właśnie tę powieść na warsztat :-)

    pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dokładnie, różnica charakterów, celów i idei zawsze stały na przeszkodzie w utworzeniu "idealnego" tworu :)

      Usuń
  13. Tematyka ciekawa, ale książka nie jest na pewno łatwą lekturą.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Akurat jeśli chodzi o język, w którym jest napisana, jest dosyć przystępny :)

      Usuń
  14. Książka daje wiele do myślenia. Utopie wykreował Thomas More, zaś obecny świat jakże prawdziwy, a jednak tak absurdalny pod względem zepsucia został stworzony o dziwo przez realne społeczeństwo, które odwróciło się od tradycji „dobrych (...)ojców i pradziadów”, by oddawać hołd nowomodnym obyczajom. Co do samej zaś recenzji gratuluje, bo zaiste zachęcająca do dzieła.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zdecydowanie jest to jedna z tych pozycji, które na dłużej zostają w myślach.

      Usuń
  15. O autorze i jego dziele mówiliśmy na lekcjach języka polskiego, jeśli dobrze pamiętam, w liceum. Sama nie zgłębiałam jednak tej tematyki.

    OdpowiedzUsuń
  16. Witam serdecznie ♡
    Wspaniała recenzja. Autora znam, nazwisko które niejednokrotnie przewijało się na lekcjach. mimo tego, nie poznałam jeszcze bliżej tego tytułu. Na pewno do niego zajrzę - bardzo lubię klasykę literatury, książki ważne z tak ciekawą tematyką. Wspaniale, że mogłam u Ciebie przeczytać tę recenzję, teraz na pewno zapamiętam by poznać bliżej pióro autora. Bardzo inspirujący wpis!
    Pozdrawiam cieplutko ♡

    OdpowiedzUsuń
  17. Świetna recenzja i bardzo mnie zaciekawiłaś.

    OdpowiedzUsuń
  18. Kojarzę ten utwór ale nie czytałam go jeszcze. Trzeba nadrobić :)

    Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
  19. Bardzo dziękuję za odwiedziny czekam na kolejną ksiązkową pozycję :-)

    OdpowiedzUsuń

Obsługiwane przez usługę Blogger.

© Help Book, AllRightsReserved.

..